Wyznaczanie okresu płodnego u suk
Kiedy kryć sukę? Metody wyznaczania okresu płodnego.
Jak ocenić, kiedy nadszedł najwłaściwszy moment wyjazdu z naszą ulubienicą do
reproduktora? Wielu hodowców uważa, że to przecież oczywiste - najlepiej w 11-13
dniu cieczki lub kierując się zachowaniem suki i ewentualnych psów - samców
współzamieszkujących z rodziną lub koczujących pod domem. Jeżeli suka jest
przypadkiem książkowym, to taka ocena wystarczy i termin zostanie określony
trafnie. Gorzej, jeżeli po kilku próbach hodowca nie uzyska żadnego miotu - bądź
to przez brak akceptacji samca lub przez tzw. "puste krycia".
W naszej praktyce spotkaliśmy się już z sukami, które należało kryć w 6 dniu
cieczki oraz z takimi, które okres płodny miały w 35-38 dniu od pojawienia się
pierwszego krwistego wycieku.
Często zdarzają się suki, które mają słabo wyrażone objawy cieczki bądź takie,
które przez tydzień krwawiły, po czym robiły sobie dwutygodniową przerwę, aby po
tym czasie kontynuować cykl. Czasami reproduktor mieszka na drugim końcu kraju
lub Europy, a my nie mamy czasu na kilkudniowy wyjazd, który w dodatku może nie
przynieść upragnionych szczeniąt. Dlatego tak ważna jest świadomość, że można
ocenić, kiedy u suki występuje okres płodny.
Metoda statystyczna:
Zgodnie ze statystyką większość suk zachodzi w ciążę, jeżeli będzie kryta
pomiędzy 9 a 14 dniem cieczki. Należy jednak pamiętać, że statystyka podaje
średnią i nie mówi nam o przypadkach skrajnych, które zdarzają się częściej, niż
mogłoby się to wydawać.
Metoda biologiczna:
Obserwując zachowanie suki i zmiany zachodzące w zewnętrznych narządach
płciowych, można z dość dużą skutecznością określić zbliżający się płodny okres.
Wyciek z krwistego zmienia się na coraz jaśniejszy, przypominający wyglądem
popłuczyny z mięsa, a suka zaczyna interesować się psami. Krycie następuje po
zaobserwowaniu wyraźnego odruchu tolerancji.
Pomiar oporności śluzu pochwowego:
W handlu można się spotkać z tzw. elektronicznym wykrywaczem rui, czyli aparatem
Dramińskiego. Przy jego pomocy można zmierzyć oporność śluzu pochwowego, która
zmienia się wraz z przebiegiem cyklu. Jeżeli jest to jedyna stosowana metoda, to
niesie ze sobą znaczne ograniczenia, ponieważ na opór śluzu wpływa wiele
czynników, przez co często zdarzają się fałszywe wyniki. Polecane jest jako
badanie uzupełniające.
Badanie cytologiczne:
Badanie cytologiczne jest bardzo pomocne zarówno w wyznaczaniu okresu płodnego u
suk jak i jest to cenna metoda diagnostyczna przy chorobach narządu rodnego.
Lekarz weterynarii pobiera wymaz z pochwy właściwej, odciska na szkiełku, barwi
preparat i ocenia pod mikroskopem widoczne komórki.
W czasie rui w wymazie obserwujemy komórki powierzchowne - gdy wśród nich ok.
90% stanowią komórki bezjądrzaste lub eozynofilne (w zależności od metody
barwienia), suka nadaje się do krycia. Przy pomocy tej metody można również
potwierdzić krycie (jeżeli hodowca nie jest pewny, czy doszło do kopulacji) -
wymaz należy pobrać jak najszybciej, najlepiej do 12 godzin od przypuszczalnego
kontaktu suki z psem. Potwierdzeniem jest znalezienie w wymazie plemników.
Badanie cytologiczne jest testem szybkim, tanim i cechującym sie dość dużą
skutecznością, pod warunkiem, że osoba oceniająca wymaz posiada odpowiednie
doświadczenie. Niestety nie jest to metoda niezawodna i w przypadku
jakichkolwiek wątpliwości należy wykonać dodatkowe badania, takie jak oznaczanie
poziomu progesteronu lub waginoskopię.
Testy hormonalne:
W codziennej praktyce najczęściej wykonuje się pomiar progesteronu w surowicy
krwi. Można to wykonać w laboratorium lub na miejscu w lecznicy, przy pomocy
szybkich testów weterynaryjnych. Progesteron wyznacza nam orientacyjny moment
wyrzutu LH (hormon przysadki mózgowej odpowiedzialny za owulację) - 2 dni po
"piku" LH progesteron wzrasta do ok. 4 ng/ml, a najlepszy moment krycia wypada w
dniu, kiedy osiągnie 5-8 ng/ml.
Jest to metoda najpewniejsza, jednak wiąże się z kilkakrotnym pobieraniem krwi i
większymi kosztami.
Waginoskopia:
Waginoskopia oznacza badanie błony śluzowej pochwy przy pomocy endoskopu. Lekarz
na podstawie wyglądu fałdów śluzówki ocenia stadium cyklu płciowego. W okresie
przedrujowym, kiedy dominującymi hormonami są estrogeny, fałdy są soczyste,
dobrze widoczne. W momencie, gdy zaczyna się wzrost progesteronu, fałdy się
zapadaja, stają się pomarszczone i blade, i suka wchodzi w płodny okres.
Jest to metoda skuteczna, jednak niezbyt szeroko stosowana, ze względu na
ograniczenia sprzętowe (nie każda lecznica jest wyposażona w endoskop).
Podsumowanie:
W naszej Klinice najczęściej monitoring cieczki zaczynamy od badań
cytologicznych, powtarzanych początkowo co 2 dni, a potem nawet codziennie.
Jeżeli suka ma być kryta jednorazowo, zalecamy w okresie, gdy wymaz wskazuje na
zbliżający się okres płodny wykonanie pomiaru progesterony i/lub waginoskopii.
Jeżeli jest możliwość kilkakrotnego powtarzania krycia, wystarczająca jest sama
cytologia.
Należy pamiętać, że znajomość okresu płodnego nie gwarantuje sukcesu. Często
dołączają się inne czynniki, które zaburzają nasz sukces hodowlany. Może to być
niepłodny samiec, zaburzenia hormonalne, czy inne choroby dotyczące narządu
rodnego lub innych narządów, które wydawałoby się, że z rozrodem mają niewiele
wspólnego.
Czasem potrzebna jest sztuczna inseminacja suki, która mimo odpowiedniego okresu
nie chce dopuścić do siebie samca. A czasem suka daje się zaszczenić, szczęśliwy
hodowca po potwierdzeniu ciąży już wyobraża sobie urocze stadko szczeniąt
biegające po podwórku, a do porodu nie dochodzi - okazuje się, że suka
zresorbowała zarodki lub poroniła. Na szczęście w większości przypadków takie
problemy są możliwe do rozwiązania, często potrzeba jednak czasu i odpowiedniego
leczenia, aby uzyskać miot.
Więcej informacji na ten temat można znaleść artykułach:
Antykoncepcja u suk i kotek
Cykl jajnikowy u suk
Autor: lek. wet. Maja Ingarden (2004-05-29)
Artykuł zamieszczony za zgodą
Kliniki
weterynaryjnej Therios
|
